W ostatnim wpisie wyjaśniliśmy znaczenie pojęć optymalizacji podatkowej i planowania podatkowego. Czynności te uznawane są za akceptowane tak długo jak zakładają dokonywanie zabiegów zgodnych z prawem i nienoszących znamion „pozorności”. Co jednak w sytuacji, gdy granica ta zostanie przekroczona?

W takim wypadku mówimy już o unikaniu opodatkowania, które za pewne nie będzie neutralne dla organów skarbowych. W odróżnieniu od pojęć omówionych w poprzednim wpisie, unikanie opodatkowania posiada definicję ustawową, która ukształtowana została w przepisie art. 119a § 1 Ordynacji podatkowej, w brzmieniu:

Czynność nie skutkuje osiągnięciem korzyści podatkowej, jeżeli osiągnięcie tej korzyści, sprzecznej w danych okolicznościach z przedmiotem lub celem ustawy podatkowej lub jej przepisu, było głównym lub jednym z głównych celów jej dokonania, a sposób działania był sztuczny (unikanie opodatkowania)

Z przedstawionej definicji wynikają zatem trzy cechy świadczące o wystąpieniu opisanego zjawiska, po pierwsze uzyskanie korzyści podatkowej sprzecznej z celem lub przedmiotem ustawy, po drugie dokonanie czynności w głównej mierze w celu uzyskania korzyści podatkowej i po trzecie sztuczny sposób działania. Okoliczności te muszą wystąpić łącznie, aby można było mówić o unikaniu opodatkowania.

Jeżeli dana czynność lub zespół czynności zostaną uznane za unikanie opodatkowania, to istnieje w tym zakresie możliwość zastosowania tzw. klauzuli przeciwko unikaniu opodatkowania (ang. GAAR). Instytucja ta ma na celu określenie takich skutków podatkowych jakie wystąpiłyby, gdyby podatnik dokonał tzw. czynności odpowiedniej działając w sposób niebędący unikaniem opodatkowania, czyli innymi słowy postąpiłby w sposób rozsądny w zgodzie z celem ustawy, lecz innym niż osiągnięcie korzyści podatkowej.

Należy również pamiętać, że w przypadku zastosowania klauzuli z art. 119a Ordynacji podatkowej organy skarbowe są również uprawnione do ustalenia dodatkowego zobowiązania podatkowego na podstawie rozdziału 6a Ordynacji podatkowej. Zobowiązanie to może wynosić od 10%-40% uzyskanej korzyści i może zostać podwojone, a nawet potrojone.

Nadmienienia wymaga jednak, że unikanie opodatkowania w większości przypadków nie jest sprzeczne z prawem, to znaczy nie jest obłożone sankcją karnoskarbową ani podatkową, choć jako zjawisko niepożądane może spotkać się z opisaną powyżej reakcją organów podatkowych.