Podczas zawierania umów, zarówno przedsiębiorcy, jak i osoby prywatne często spotykają się z pojęciami zaliczki i zadatku. Mimo że te terminy są czasami używane zamiennie, mają one zupełnie inne znaczenie prawne i konsekwencje. Warto zrozumieć, czym jest zadatek, a czym jest zaliczka, aby wiedzieć, która z tych form przedpłaty będzie bardziej korzystna w danej sytuacji oraz co podlega zwrotowi – zaliczka czy zadatek.
Czym jest zadatek?
Zadatek to kwota pieniężna lub inna forma świadczenia, która jest wręczana przy zawarciu umowy jako zabezpieczenie jej wykonania. Zadatek jest uregulowany w Kodeksie cywilnym (art. 394), który precyzuje jego skutki w przypadku niewykonania umowy.
Jeśli umowa zostanie zrealizowana zgodnie z ustaleniami, zadatek zostaje zaliczony na poczet świadczenia strony, która go wręczyła. Jeżeli jednak umowa nie zostanie wykonana z winy jednej ze stron, skutki zadatku są różne w zależności od tego, która strona nie wywiązała się z umowy:
- Jeżeli umowa nie dojdzie do skutku z winy strony, która otrzymała zadatek, jest ona zobowiązana zwrócić dwukrotność zadatku.
- Jeżeli umowa nie zostanie wykonana z winy strony, która zadatek wręczyła, traci ona tę kwotę na rzecz drugiej strony.
Zadatek pełni zatem funkcję zabezpieczającą, chroniąc obie strony umowy przed ewentualnymi stratami wynikającymi z niedotrzymania warunków umowy.
Czym jest zaliczka?
Zaliczka to kwota, która jest wpłacana na poczet przyszłych należności wynikających z umowy. Zaliczka nie ma określonego znaczenia w Kodeksie cywilnym, co oznacza, że jej los zależy głównie od ustaleń między stronami umowy.
W przeciwieństwie do zadatku, zaliczka jest zawsze zwrotna. Oznacza to, że jeśli umowa nie dojdzie do skutku, niezależnie od przyczyny, zaliczka podlega zwrotowi w pełnej wysokości. Nie pełni więc ona funkcji zabezpieczającej, a raczej jest formą przedpłaty, która ma na celu częściowe pokrycie przyszłych kosztów realizacji umowy.
Zadatek a zaliczka – różnica, która ma znaczenie
Różnica między zadatkiem, a zaliczką polega przede wszystkim na tym, jaką funkcję pełnią te formy przedpłaty oraz jakie są ich skutki prawne w przypadku niewykonania umowy. Zadatek jest formą zabezpieczenia umowy, która ma na celu zniechęcenie stron do odstąpienia od jej realizacji. W przypadku niewykonania umowy z winy strony, która zadatek otrzymała, jest ona zobowiązana zwrócić kwotę dwukrotnie wyższą, co stanowi pewnego rodzaju karę za niewywiązanie się z umowy. Zaliczka natomiast jest zwykłą przedpłatą, która podlega zwrotowi w całości, jeśli umowa nie zostanie zrealizowana.
Przeczytaj również: Działalność nierejestrowana 2024 – co musisz wiedzieć?
Zaliczka czy zadatek – co wybrać?
Wybór między zaliczką czy zadatkiem zależy od rodzaju umowy oraz od tego, jakie ryzyko związane z jej realizacją chcemy zabezpieczyć. Zadatek jest bardziej korzystny, gdy istnieje ryzyko, że jedna ze stron może nie wywiązać się z umowy. W takim przypadku zadatek stanowi zabezpieczenie dla drugiej strony i motywuje do dochowania ustaleń. Zaliczka będzie odpowiednia w sytuacjach, gdy obie strony mają do siebie pełne zaufanie i chcą jedynie zabezpieczyć środki na przyszłe wydatki związane z realizacją umowy, bez potrzeby dodatkowych zabezpieczeń.
Co podlega zwrotowi – zaliczka czy zadatek?
Kluczowe pytanie, które zadaje sobie wiele osób, brzmi: co jest zwrotne – zaliczka czy zadatek? Odpowiedź jest jednoznaczna:
- Zaliczka jest zawsze zwrotna, niezależnie od tego, dlaczego umowa nie została zrealizowana.
- Zadatek może podlegać zwrotowi, ale tylko w określonych przypadkach. Jeśli umowa nie dojdzie do skutku z winy strony, która otrzymała zadatek, jest ona zobowiązana do zwrotu zadatku w podwójnej wysokości. Jeśli jednak umowa nie zostanie wykonana z winy strony, która zadatek wręczyła, zadatek przepada na rzecz drugiej strony.
Podsumowanie
Zarówno zadatek, jak i zaliczka są powszechnie stosowanymi formami przedpłaty, ale różnią się one pod względem funkcji i skutków prawnych. Zadatek stanowi formę zabezpieczenia umowy i może prowadzić do sankcji finansowych w przypadku niewykonania umowy, podczas gdy zaliczka jest po prostu przedpłatą, która zawsze podlega zwrotowi. Wybór między tymi dwoma formami zależy od specyfiki umowy i poziomu ryzyka, jaki strony są gotowe ponieść.
